2.500 ερωτήσεις για το μαντείο της Δωδώνης

«Είναι δικό μου το παιδί;», «Τις πταίει για την έντονη βαρυχειμωνιά;», «Να αγοράσω μετοχές σε ένα καράβι;», «Να πάω στις Συρακούσες ή να αναβάλω το ταξίδι μου;». Ερωτήσεις βασανιστικές που ζητούν επίμονα απαντήσεις.

Ερωτήσεις που θα πίστευε κάποιος πως είναι σημερινές, αν δεν τις έβλεπε χαραγμένες με μεγαλογράμματη γραφή πάνω σε μικρά μολύβδινα πλακίδια στις προθήκες του προσφάτως ανακαινισμένου με τις πλέον σύγχρονες μουσειολογικές αρχές Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων.

Όσο για τις απαντήσεις; Έρχονταν από το αρχαιότερο ελληνικό μαντείο, όπως μαρτυρά ο Ηρόδοτος. Εκείνο της Δωδώνης στην Ήπειρο. Την απόκριση του θεού δεν την έδιναν ανθρώπινα χείλη, αλλά η ιερή βαλανιδιά, η ιερά φηγός, όπως ήταν γνωστή.

«Πολύγλωσσος, προσήγορος και ηχούσα», η βελανιδιά «μιλούσε» με το θρόισμα των φύλλων της, ενώ λόγο «διατύπωνε» και το νερό που ανάβλυζε στη ρίζα της καθώς εκεί, κάτω από τη γη, πίστευαν πως ζούσε ο Δίας, ο οποίος έδινε και τους χρησμούς, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει ο Ησίοδος και εξηγεί η Ιουλία Κατσαδήμα στο κεφάλαιο «Τρόποι μαντείας» στον κατάλογο του μουσείου.


Ούτε ένα ούτε δύο αλλά περισσότερα από 2.500 μολύβδινα πλακίδια έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη από το 1876, οπότε έγινε η πρώτη ανασκαφή στο ιερό της Δωδώνης, μέχρι σήμερα. Τα χρηστήρια, όπως είναι η ονομασία τους, είναι ορθογώνια και στις άκρες τους κάποια έχουν μικρές τρυπούλες, πιθανόν για να μπορούν να κρεμαστούν.

Ο κάθε πιστός έγραφε το ερώτημά του και συχνά προσέθετε και το όνομά του ή ένα σύμβολο για να μπορεί μετά να το αναγνωρίσει, ενώ η απάντηση του θεού αναγραφόταν στην πίσω όψη. Δυστυχώς όμως ελάχιστες απαντήσεις έχουν φτάσει ώς τις μέρες μας καθώς πάνω σε κάθε χρηστήριο είναι γραμμένες περισσότερες από μία ερωτήσεις, διότι τα ίδια πινάκια χρησιμοποιήθηκαν πολλές φορές από τον 6 αι. έως τον 2ο αι π.Χ.

Τα πλακίδια με τις ερωτήσεις διπλώνονταν και πιθανότατα τοποθετούνταν σε κάποιο σκεύος, από όπου οι ιερείς επέλεγαν εν είδει κλήρωσης τις ερωτήσεις που θα καλούνταν να απαντήσει ο θεός.


Η θεματολογία, ευρύτατη. Αν και αρκετές πόλεις ζητούν από τον Νάιο Δία και τη Διώνη (γυναικεία θεότητα που αντικατέστησε την πανάρχαια λατρεία της Γαίας στην περιοχή και το όνομα της οποίας προκύπτει από το όνομα του Διός) μια απάντηση, η συντριπτική πλειονότητα των επιγραφών αφορά ερωτήσεις ιδιωτικού χαρακτήρα. Οι αγωνίες των ανθρώπων, δε, διαπιστώνεται ότι δεν αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου. Ζητούν προβλέψεις για θέματα οικογενειακά, περιουσιακά, επαγγελματικά και υγείας, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που ζητούν να επικοινωνήσουν με έναν νεκρομάντη.


Κι αν η απάντηση που ήθελαν οι πιστοί, οι οποίοι ταξίδευαν από κάθε γωνιά του ελληνικού κόσμου για να μάθουν τα μελλούμενα, όπως τουλάχιστον μπορεί να διαπιστώσει κάποιος από τους διαφορετικούς τύπους αλφαβήτου - χαρακτηριστικοί κάθε περιοχής - που είναι χαραγμένοι στα πλακίδια με τις ερωτήσεις (υπάρχουν χαρακτήρες αλφαβήτου που παραπέμπουν από την Κέρκυρα έως την Αττική ή και τη Σικελία), δεν ερχόταν ούτε από τα φύλλα ούτε από την πηγή, υπήρχαν πάντα και τα περιστέρια που φώλιαζαν στα κλαδιά της βαλανιδιάς και είχαν μάλιστα και ανθρώπινη φωνή.



Γνωρίζατε ότι...

- Οι ιερείς στη Δωδώνη ονομάζονταν Σελλοί ή Ελλοί, κοιμούνταν στο έδαφος και δεν έπλεναν τα πόδια τους.
- Ένα κομμάτι ξύλο από την ιερή βελανιδιά της Δωδώνης βρισκόταν στην πρώρα
της μυθικής «Αργώς».
- Χρησμοί έβγαιναν και από τον ήχο που έκανε το μαστίγιο το οποίο κρατούσε το άγαλμα ενός παιδιού σε έναν χάλκινο λέβητα που βρισκόταν κοντά του.





Μ. Αδαμοπούλου, Εφημερίδα "Τα Νέα"