Τα ήθη κι έθιμα των Τρικάλων στις Αποκριές

Τα ήθη κι έθιμα των ανθρώπων του Κάμπου στις Αποκριές αποκαλύπτει ο εκπαιδευτικός- μελετητής Ζήσης Τζιαμούρτας σε εργασία του, με τίτλο "Λαογραφική Πινακοθήκη των Καραγκούνηδων", η οποία έχει μάλιστα αποσπάσει τον έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών.

Από τα Φώτα μέχρι την Κυριακή της Τυρινής (τρανής αποκριάς), βγαίνοντας οι Καραγκούνηδες από την εκκλησία, με τα καλά τους ρούχα και πλημμυρισμένη την ψυχή τους από ανέκφραστη χαρά, άρχιζαν να τραγουδούν και να στήνουν το χορό στο προαύλιο της εκκλησίας ή το σεργιάνι και βούιζε όλο το χωριό.

Στους χώρους που χόρευαν, οι νέοι είχαν την ευκαιρία να διαλέξουν τις «καλές» τους και οι μεγαλύτεροι τις νύφες για τα παιδιά τους. Ήταν, δηλαδή, και χώροι νυφοδιαλέγματος, νυφοπάζαρα.

Τη νύφη την επέλεγαν με γνώμονα την ευλυγισία της Καραγκούνας ή το τραγούδι της ή το παρουσιαστικό της.

Ήταν επίσης μια καλή ευκαιρία να συγκεντρώνονται χωρίς φόβο από τους Τούρκους οι Καραγκούνηδες. Με τη δικαιολογία ότι συνόδευαν οι άντρες τα κορίτσια τους ή τις γυναίκες τους, που έπαιρναν μέρος στο χορό, γίνονταν κρυφές συναντήσεις, όπου συζητούσαν με ιδιαίτερο καημό τα προβλήματά τους.

Τα αποκριάτικα τραγούδια τα τραγουδούσαν και τα χόρευαν σε όλα τα καραγκούνικα χωριά γυναίκες παντρεμένες και ανύπαντρες, με ξεχωριστή χαρά, ανά κύκλους 20-30 ατόμων στη σειρά. Πρώτα έμπαιναν στο χορό όχι οι ψηλότερες, αλλά οι μεγαλύτερες στην ηλικία. Το τραγούδι το άρχιζαν οι μεγαλύτερες και το επαναλάμβαναν οι μικρότερες.

Μάλιστα, ο κ. Τζιαμούρτας παραθέτει στη μελέτη του αποκριάτικα τραγούδια- όσα μπόρεσε να βρει, γιατί ο "οδοστρωτήρας" της μηχανικής ζωής και τα σύγχρονα μέσα διασκέδασης απομάκρυναν και τους Καραγκούνηδες από τις κοινωνικές εμφανίσεις της Αποκριάς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.


Ήθη - έθιμα-τραγούδια

Η Μ. Σαρακοστή, προ του Πάσχα, ήταν μια μεγάλη περίοδος νηστείας, προσευχής και πνευματικής περισυλλογής και ασκούσε με τον πλούσιο λατρευτικό και υμνολογικό πλούτο τεράστια μορφωτική επίδραση στους θρησκευόμενους Καραγκούνηδες. Προτού εισέλθουν στο πέλαγος της Μ. Σαρακοστής, που δεν θα είχαν ούτε γάμους ούτε χορούς και πανηγύρεις, αισθάνονταν την ανάγκη να διασκεδάσουν, να τραγουδήσουν και να χορέψουν.

Γι' αυτό και το Τριώδιο, το "απαντούσαν" με ντουφεκιές, για να απομακρυνθούν τα κακά πνεύματα, που απειλούν πάντοτε επικίνδυνα τις προσπάθειες των ανθρώπων, για να έχουν χαρά και υγεία. Μετά την πρώτη εβδομάδα, που λέγεται απόλυτη, επιτρέπονταν τα πάντα, και τη δεύτερη, που λέγεται κρεατινή, είχαν τραγούδια, χορούς, πειράγματα, αστειολογήματα, μεταμφιέσεις και ποικίλα έθιμα, που φανέρωναν τη βαθύτερη ροπή της ψυχής για χαρά και ευτυχία. Είχαν το γαϊτανάκι, την αρκούδα, τους μασκαράδες, τα τούμπανα, που χωρίς αυτά Αποκριά δεν γινόταν.

Ξεχωριστή θέση κατείχαν τα καρναβάλια. Πολλά, σύμφωνα με τον κ. Τζιαμούρτα, έχουν την καταγωγή τους από τις οργιαστικές τελετές και πομπές των Διονυσιακών Εορτών. Αρχικός σκοπός των μεταμφιέσεων, των κροτίδων και ρουκετών, της φωτιάς και των κουδουνιών ήταν η αποφυγή των κακών πνευμάτων. Από την πρώτη εβδομάδα της Αποκριάς πίστευαν οι Καραγκούνηδες πως οι ψυχές των πεθαμένων απολύονται και βγαίνουν στον απάνω κόσμο. Γι' αυτό είχαν ημέρες αφιερωμένες στους νεκρούς, που είναι τα λεγόμενα ψυχοσάββατα- για να συχωρεθούν οι πεθαμένοι, επισκέπτονταν στους τάφους τα προσφιλή τους πρόσωπα και μοίραζαν στους ναούς τα κόλλυβα.

Την Κυριακή της Τυρινής, που την έλεγαν οι Καραγκούνηδες Μεγάλες Αποκριές, πήγαιναν στην εκκλησία με τα γιορτινά τους ρούχα- τα καλά, όπως τα έλεγαν- καταλήγει στη μελέτη του ο συγγραφέας- εκπαιδευτικός.


ΠΗΓΗ